Nó là sự pha trộn giữa những nghi lễ tôn giáo và tập tục cổ xưa của nhiều nền văn hóa khác nhau, trải qua thời gian mới trở thành một lễ hội như chúng ta biết đến ngày nay và được xem là một trong những lễ hội lâu đời nhất và phổ biến nhất.
Nếu như trước đây, lễ hội Halloween chỉ diễn ra ở các nước phương Tây theo công giáo, thì nay đã trở thành một sự kiện văn hóa thường niên được người dân trên toàn thế giới mong đợi. Trong những ngày diễn ra lễ hội, nhà nhà trang trí những hình nộm phù thủy, mèo đen, bí ngô lập lòe ma quái; người người tìm cho mình những trang phục gây ấn tượng mạnh trong đêm hội hóa trang… Mọi người dường như cũng quen với câu chúc "Halloween vui vẻ!".
Vậy điều thú vị gì trong lễ hội Halloween mà sức hút của nó lại lớn đến vậy? Hãy cùng khám phá về nguồn gốc và những điều thú vị trong ngày lễ Halloween nhé!
Khám phá nguồn gốc lễ hội Halloween
Lễ hội Halloween ngày nay bắt nguồn từ dân tộc Celt, là một dân tộc sống cách đây hơn 2,000 năm trên các vùng đất bây giờ là Anh quốc, Ái Nhĩ Lan và miền Bắc nước Pháp. Dân tộc Celt bắt đầu năm mới vào ngày 1 tháng 11 Dương Lịch. Một lễ hội được cử hành vào đêm trước năm mới để vinh danh vị thủ lãnh đã quá cố là Samhain. Ngày lễ hội này báo hiệu sự bắt đầu của mùa lạnh, của những ngày tối tăm thường được liên kết với sự tàn tạ và sự chết của loài người. Dân tộc Celt tin rằng Samhain cho phép những linh hồn người chết được trở về nhà trên trần gian vào đêm hôm đó.
Vào giữa thế kỷ 19, tục lệ "trick or treat" chưa được phổ biến ở các thành phố lớn vì ở những nơi này "hàng xóm láng giềng" hầu như không có; nhiều người ở cạnh nhau mà không quen biết nhau, cho nên Halloween đôi khi gây ra những sự việc tai hại. Ngày nay, nhiều cộng đồng, nhiều tổ chức đã đứng ra bảo trợ các tục lệ vui chơi của ngày Halloween, nên nó đã trở thành một ngày lễ hội rất vui thú của thiếu niên và một số thanh niên.
Halloween có tên gốc là All Hallows’Eve, có nghĩa là đêm trước Ngày lễ các thánh. "Hallow" là một từ tiếng Anh cổ có nghĩa là "thánh". Tên ngày lễ sau đó được cắt thành Hallowe’en và cuối cùng là Halloween như chúng ta biết ngày nay.
.
Ý nghĩa của ngày lễ hội Halloween
Ý nghĩa giáo dục
Hành động và cuộc đời của Jack đã trở thành những kinh nghiệm để tuổi trẻ rút ra một bài học làm người, đó là:
Sống không nên tham lam, bủn xỉn, keo kiệt.
Phải có lòng bác ái, từ bi, biết giúp đỡ kẻ khó khăn.
Không nên chơi đùa với ma quỷ. Ma quỷ hiểu theo nghĩa bóng là những trò lừa lọc, đe dọa, làm cho người khác sợ hãi, những việc làm tinh quái do trí thông minh và tưởng tượng của tuổi trẻ sáng tạo ra có khi làm hại đến người, đến xã hội… Chơi đùa, giao du với ma quỷ sẽ dễ bị cám dỗ đi vào đường tối tăm và tội lỗi.
Tuy nhiên, chuyện anh chàng Jack trong đêm Halloween cũng ghi nhận một thái độ sòng phẳng của quỷ, đó là "ân đền, oán trả" và "giữ lời hứa." Dù rằng sự "giữ lời hứa" này đã làm cho Jack rơi vào thân phận cô hồn lang thang vất vưởng.
Đối với các xã hội Âu, Mỹ Halloween đã trở thành lễ hội vui chơi hằng năm cho trẻ em và cả người lớn. Ít người quan tâm tìm hiểu ý nghĩa nhân bản của nó.
Những tập tục độc đáo trong lễ hội Halloween
Halloween được coi như một ngày tết, một lễ hội vui nhất trong năm đặc biệt là đối với trẻ nhỏ bởi những trò chơi lý thú, hấp dẫn. Rất nhiều những trò chơi truyền thống có lịch sử từ rất lâu đời nhưng vẫn luôn mang đến cho mọi người cảm giác thích thú, hứng khởi khi chơi.
Trong ngày lễ Halloween, người ta đốt lửa với hi vọng mặt trời sẽ ngày lại ngày chiếu sáng và lưu lại trong thời gian lâu hơn, giúp cho mùa màng bội thu. Những đống lửa này thu hút nhiều muỗi, cú và dơi – những động vật cấu thành sự tích đêm các Thánh, và cũng là ánh sáng giúp con người tránh xa các linh hồn quỉ dữ.
Đốt lửa cũng là một cách khuyến khích các tiên nữ ra khỏi những nấm mồ và đi dạo cùng người sống. Rất nhiều người tin rằng đó là lí do tại sao người ta thích mặc theo lối giả trang trong lễ Halloween, nó khiến mỗi người được sống bằng con người khác, không còn là bản thân họ nữa. Những bộ trang phục và mặt nạ sẽ làm cho các linh hồn quỉ dữ nhầm lẫn, hoặc góp phần xua đuổi chúng.
Trang trí lồng đèn: Lễ hội đèn lồng bắt nguồn từ tập quán của người Ireland. Theo truyền thuyết kể lại, Jack là người nổi tiếng vì nghiện rượu và tư chất thông minh. Anh đã lừa con quỷ Satan trèo lên ngọn cây, sau đó khắc hình một chữ thập lên gốc cây và trói con quỷ trên đó. Jack thoả thuận với con quỷ nếu nó không trêu chọc anh nữa thì anh sẽ thả nó xuống.
Do phạm nhiều tội lỗi cho nên khi chết, ông không được lên thiên đàng hay xuống địa ngục. Do vậy, ông phải đi lang thang nhiều nơi tìm kiếm một chỗ trú chân. Hơi ấm duy nhất sưởi ấm cho ông trong giá lạnh là ngọn nến leo lét trong củ khoai tây thối.
Trẻ em thường chơi trò đục khoét quả bí ngô, củ khoai tây hoặc bí đao; sau đó khắc hình thù những khuôn mặt lên đó, đặt nến vào bên trong để thắp sáng. Những chiếc lồng đèn này được gọi là "Jack O’Lantern", xuất phát từ truyền thuyết về anh chàng tên Jack vì tính keo kiệt và những cú lừa với quỷ nên khi chết, anh ta không được lên thiên đường cũng như xuống địa ngục, phải làm linh hồn lang thang với chiếc đèn bí ngô.
Lễ hội hóa trang: Đây là phong tục phổ biến nhất vào Halloween, đặc biệt là đối với trẻ em. Trang phục thường gặp là những bộ quần áo hóa trang phù thủy, ma quỷ, các nhân vật hoạt hình nổi tiếng hoặc những sinh vật siêu nhiên khác… Trick – or – Treat: Trong suốt lễ hội Samhain, vị thần Druids cho rằng người chết sẽ tìm đến lừa, gây hoang mang, lo sợ và phá hoại con người. Những hồn ma đi lại ăn xin và đến nhà nào, gia chủ phải cung cấp thức ăn cho chúng.
Chính vì thế, trong tuần lễ Halloween, trẻ em phương Tây rất hứng thú với trò "gõ cửa xin ăn" này. Chúng mặc trang phục hóa trang và đeo mặt nạ rồi đi từ nhà này qua nhà khác, gõ cửa để gặp chủ nhà và nói câu "trick-or-treat".
Trò chơi "Trick Or Treat". "Trick" nguyên ngĩa là: đánh lừa, trò chơi tinh ma ngịch ngợm, "Treat" là tiếp đón, đối xử tử tế, tiếp đãi. Các em nhỏ và thiếu niên, thanh niên hóa trang với áo quần và mặt nạ hình ma quỉ, rồi cầm lồng đèn đi từ nhà này sang nhà khác trong xóm, gõ cửa và nói "trick or treat." Câu này có nghĩa là: "Nếu muốn chúng tôi không chơi xấu thì hãy đãi chúng tôi cái gì đi." Thông thường những người láng giềng luôn luôn muốn tránh việc "trick" nghĩa là chơi đòn đánh lừa nên thường tiếp đón (treat) chúng bằng kẹo và trái cây (theo tục lệ có nhét đồng tiền ở bên trong).
Đớp táo: Khi người Celtic bị người La Mã đánh chiếm, nhiều phong tục của người La Mã theo đó cũng du nhập vào đất Celtic, trong đó có lễ hội thờ nữ thần mùa màng Ponoma. Vị thần này thường "ẩn náu" trong giỏ hoa quả. Quả táo là một thứ hoa quả linh thiêng dùng để thờ cúng thần linh, do đó nhiều trò chơi có liên quan đến loại quả này xuất hiện trong lễ hội Samhain.
Có rất nhiều hình thức chơi liên quan đến táo trong đêm Halloween, phổ biến nhất là hình thức thi nhau lấy được thật nhiều quả táo trong thau nước, hoặc thi gọt vỏ táo, vỏ táo càng dài thì càng sống lâu… Phong tục lấy táo vào đêm các Thánh không phải là trò chơi mà thực ra là một nghi lễ lấy may. Người nào càng lấy được nhiều táo, người đó càng gặp nhiều may mắn trong năm tới. Thiếu nữ nào túm được quả táo, chắc chắn cô ấy sẽ kết hôn năm đó.
Một trò chơi khác cũng rất phổ biến, người ta treo mật đường hoặc sirô đặc, sệt, rất dính bằng một sợi dây thừng. Người chơi sẽ phải ăn chúng mà không dùng đến hai tay, trong khi đó những người còn lại giữ cố định sợi dây, đây là một trò chơi mà chắc chắn sẽ làm mặt bạn dính bẩn, nhưng bù lại là cực kì vui.
Một vài trò chơi khác trong lễ Halloween mang tính chất bói toán.Một trò chơi xuất xứ từ Ireland, người bị bịp mắt sẽ ngồi trước một cái bàn đã chuẩn bị sẵn những chiếc đĩa. Đĩa sẽ bị xáo trộn và người chơi sẽ chọn một chiếc đĩa bằng cảm giác của mình. Vật chứa trong chiếc đĩa sẽ chỉ ra tương lai của người chơi. Tuy nhiên chỉ là bói cho vui mà thôi!
Thậm chí trong dịp halloween nhiều phụ nữ cho rằng nếu họ ngồi trong phòng tối và nhìn chăm chú vào gương thì gương mặt người chồng tương lai của họ sẽ xuất hiện. Ngoài ra vào ngày này mọi người thường kể cho nhau nghe những câu chuyện ma, xem phim ma hoặc những bộ phim kinh dị. Nhà ma cũng là địa điểm hấp dẫn cho nhiều người.
Những điều thú vị trong lễ hội Halloween
Vì sao quả bí ngô lại được tỉa theo hình mặt người cười toét miệng?
Theo truyền thuyết của người Ireland thì xưa có một anh chàng biệt danh là Jack Hà Tiện. Một hôm anh chàng Jack này mời quỉ đi uống rượu. Nhưng Jack Hà Tiện lại không muốn trả tiền rượu, nên chàng ta bèn dụ dỗ con quỉ hãy hóa phép tự biến thành thành đồng tiền để Jack hà tiện mua rượu cùng nhậu cho vui. Khi quỉ nghe bùi tai biền thành đồng tiền thì Jack nhặt ngay lấy bỏ vào túi áo trong đó có sẵn một thánh giá bằng bạc khiến quỉ không thể trở lại nguyên hình quỉ được nữa. Nhưng rồi sau Jack đã giải phóng cho quỉ với điều kiện là quỉ không được quấy nhiễu Jack trong suốt 1 năm, và nếu Jack chết, quỉ cũng không được thu linh hồn của Jack.
Cho đến năm sau Jack lại đánh lừa được quỉ để quỉ leo lên cây cao hái quả. Trong lúc quỉ còn đương loay hoay trên cây thì Jack khắc ngay một thánh giá vào thân cây, thế là quỉ sợ không dám leo xuống cho đến khi quỉ hứa không được quấy nhiễu Jack thêm 10 năm nữa rồi Jack mới bóc chỗ vỏ cây có khắc thánh giá đi.
Chẳng bao lâu sau đó thì anh chàng Jack Hà Tiện qua đời. Hồn ma của Jack đến gõ cửa thiên đường nhưng thượng đế không nhận cho một kẻ tinh ranh láu cá như vậy lên cõi trời. Xuống địa ngục thì gặp quỉ bị lừa khi trước còn tức tối nên Jack muốn vào địa ngục cũng không xong. Tuy nhiên giữ lời hứa không bắt hồn Jack, quỉ đuổi Jack đi và chỉ cho Jack một cục than hồng để mà dò dường trong đêm tối. Jack Hà Tiện bỏ cục than cháy đỏ vào trong một củ cải tròn khoét ruột làm đèn và từ đó cứ luẩn quẩn khắp cõi dương gian. Người Ireland gọi là Jack of the Lantern, tức là Jack lồng đèn, và sau biến thành Jack-O’Lantern.
Người Ireland khoét ruột củ cải tròn hoặc củ khoai tây theo hình mặt người cười láu cá như vậy đem bày ở bệ cửa sổ hay gần cửa ra vào để xua đuổi những hồn ma vất vưởng như Jack Hà Tiện khỏi xâm nhập vào gia cư của họ. Khi những di dân từ Ireland và Anh quốc tới Hoa Kỳ, họ thấy rằng quả bí đỏ, tức bí ngô hay bí rợ, một thổ sản phong phú ở vùng đất mới, là nguyên liệu thích hợp nhất để họ khoét ruột tỉa hình mặt anh chàng Jack-O’Lantern.
Quả bí đỏ, xưa nay vẫn tượng trưng cho sự phong phú của mùa màng miền bắc Mỹ, được trồng rất nhiều tại Hoa Kỳ. Hàng năm vào trước lễ Halloween mấy tuần, các nông gia mở hội thi xem ai trồng được quả bí to nhất. Quả bí khổng lồ từng phá kỷ lục thế giới nặng hơn 536kg, cao gần 1 mét và chu vi gần 4 mét rưỡi.
Ngày nay, với trái bí ngô màu vàng quen thuộc của lễ Halloween, các loài động vật từ hổ, báo, gấu cho đến hà mã, khỉ, vẹt đều thể hiện những giây phút hết sức ngộ nghĩnh và đáng yêu của mình.
Đến những món ăn rùng rợn
Theo truyền thống, lễ hội là thời điểm mà những người ngoại giáo tích trữ nguyên vật liệu và giết mổ vật nuôi để dự trữ trong mùa đông. Người Gaelic tin rằng vào ngày 31 tháng 10, bây giờ được biết đến là lễ Halloween, là thời điểm ranh giới giữa sự sống và cái chết biến mất và cái chết trở nên nguy hiểm cho sự sống do những nguyên nhân như bệnh tật hoặc phá hoại mùa màng. Các lễ hội thường có liên quan đến lửa ăn mừng, khi đó thì xương của các con vật nuôi bị giết thịt được ném đi.
Trang phục hoá trang và mặt nạ cũng được mặc trong lễ hội nhằm cố gắng bắt chước các linh hồn quỷ dữ hay làm xoa dịu chúng. Và cùng với những trang phục ghê rợn đó là những Ý Nghĩa nhân bản Nếu đào sâu hơn, có lẽ sẽ tìm thấy tính cách nhân bản trong câu chuyện. Thử đặt câu hỏi: tại sao dưới ánh sáng khoa học và kỹ thuật mà các nước Âu, Mỹ vẫn dành một ngày lễ hội cho người của "cõi Âm" mà đại diện là chàng Jack?
Jack là nhân vật tưởng tượng nhưng đã thực sự hiện thân trong Truyền thống lễ hội Âu Mỹ đã dành cho Jack một ngày. Một ngày được trở lại với cõi dương. Trong ngày đó, Jack có thể sống vui chơi thoải mái, vì người sống đã hóa trang thành ma quỷ để linh hồn Jack có chỗ trà trộn vào cho đỡ cô đơn. Đây là ý nghĩa nhân bản của lễ hội Halloween.
Với ý nghĩa nhân bản này, ngày lễ Halloween và Rằm tháng Bảy Âm lịch của nước ta có thể xem như là ngày hai cõi Âm, Dương hội ngộ trong niềm thương cảm bao la… ăn cũng không kém phần ghê rợn trong bữa ăn dành cho gia đình mình mà có hình dạng dường như thường ngày chỉ dành cho ma quỷ ăn. Những món ăn đặc trưng của ngày Halloween là món súp bí, trẻ con thì mê mẩn Bánh Halloween, Bánh quy Halloween vì hình dáng ngộ nghĩnh và màu sắc rực rỡ… đời, trong thân phận làm người… mà lại là một người cô i dị nhất mà không phải ai cũng dám ăn.
Đơn giản bạn có thể mua xúc xích về, sau đó rửa sạch vây cá cắm ở đầu của cây xúc xích để tạo ra một món ăn như những ngón tay của con người thật. Hay Bánh sô-cô-la nhân kem cắt hình ma trơi. Những ống máu ma cà rồng được làm từ nước bí rợ đặt trong lồng gỉ sắt. Hay từ xúc xích và bột mì, người ta có thể làm hình một xác ướp bằng cách bạn cán bột mì mỏng và quấn quanh những cây xúc xích bớt lại phần đầu để làm mặt. Dùng sô cô la hay dùng những hạt đỗ đen để làm mắt.
Để thêm rùng rợn hơn cũng từ bột mì, có thể nặn bột thành những cái xương người sau đó đem chiên vàng. Thay vì dùng bột mì, có thể cắt khoai tây thành hình chiếc xương người hay dùng dao nhọn khoét lỗ thành hình người rồi đem chiên đến khi vàng. Hoặc người ta dùng bột mì nhào kỹ sau đó viên thành những viên nhỏ có chiều dài khoảng 30 cm sau đó phần dưới bóp nhẹ từng phần tạo phần ngón tay. Còn phần trên nặn thành hình móng tay hoặc có thể dùng hạt dưa cắm lên đầu ngón tay để làm móng nhưng không phải ai cũng dám ăn.
Halloween ở các nước trên thế giới
Ngoài những ý nghĩa tôn giáo như các lễ hội của nhiều nơi trên thế song tại mỗi nước châu Âu lễ hội Hóa Lộ Quỉ lại có những đặc trưng riêng biệt do lịch sử, văn hoá của từng nước.
Ngày lễ này được tổ chức ở các nước phương Tây, chủ yếu ở Hoa Kỳ, Canada, Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, Ireland, Puerto Rico và bắt đầu trở nên phổ biến tại Úc và New Zealand. Nó được người Celt ở Anh, Pháp, Ireland tổ chức để tạ ơn sau mùa thu hoạch. Người Ireland, Scotland, Wales cùng những người nhập cư khác đã mang phiên bản của lễ hội này tới vùng Bắc Mỹ thế kỷ 19.
Tại Việt Nam: Halloween giờ đây đã không còn là một cụm từ làm "nổi da gà" các bạn trẻ Việt Nam mà nó thực sự trở thành một lễ hội hóa trang đặc biệt được mong đợi nhất trong năm. Trong những ngày đón lễ hội Halloween, nhiều cửa hàng trên những tuyến đường Hà Nội và Tp. HCM bày bán nhiều đồ hóa trang phục vụ Halloween. Những món đồ độc và ấn tượng như quan tài, áo ma, bộ khung xương người… Nhiều người kỳ công hơn còn đặt may những phục trang kinh dị hay đặt thiết kế những mẫu mặt nạ độc.
Có gì đặc biệt trong lễ hội Halloween ở nước Mỹ
Halloween đến Hoa Kỳ do những di dân đầu tiên, đa số đến từ Anh Quốc và một số từ các vùng thuộc dân tộc Celt, họ đã đem qua Mỹ khá nhiều phong tục khác nhau. Nhưng vì lý do tín ngưỡng bị giới hạn, nghĩa là lúc đầu các tôn giáo lớn đưa ra giới luật tương đối chặt chẽ, nên việc cử hành lễ Halloween chưa được phổ cập trong dân chúng. Mãi đến thập niên 1800 mới trở nên tục lệ được nhiều người hưởng ứng. Ngày nay nó đã trở thành ngày lễ lớn của người dân trên toàn nước Mỹ.
Đến tháng 10 khắp nơi trên nước Mỹ đều có những hình ảnh về ngày lễ Hóa Lộ Quỉ. Hình người bù nhìn rơm, vải nằm bên cạnh mấy chùm bắp khô, bà phù thủy mũi nhọn hoắt mặc áo đen ôm cán chổi, quả bí ngô được tỉa theo hình mặt người cười toét miệng, hình những con ma, con dơi, được dán lên cửa kính hay cửa sổ trước nhà…
Trong siêu thị, các cửa hàng bách hóa bán đồ gia dụng và các tiệm thuốc tây không ai không thấy hàng núi kẹo đủ loại, đủ kiểu, đủ màu được bày bán cùng với các loại y phục để mặc hóa trang trong ngày này: mặt nạ quỉ nhe nanh, ma cà rồng miệng bê bết máu, cho đến những mặt nạ, hay những bộ y phục tương đối hiền lành hơn rập theo các nhân vật trong những phim hoạt hình ăn khách.
Vào ngày lễ này trẻ em thường chơi trò "trick and treat", chúng đến từng nhà thu thập những cây nến, táo và nhiều thứ khác. Chúng chính là những người vui vẻ nhất trong lễ hội này. Vì vậy lễ hội Halloween tại nước Mỹ được trẻ con đón mừng nồng nhiệt nhất, nhưng không phải nó chỉ dành riêng cho các em. Trẻ con được cha mẹ, anh chị dẫn đi xin kẹo vào tối ngày 31/10 là điều dĩ nhiên, nhưng những nguời lớn trong lứa tuổi từ 18 đến 24 vẫn thường hay mở tiệc hay đi dự dạ tiệc hóa trang vào đêm cuối cùng của tháng 10. Số người trong lứa tuổi từ 25 đến 44 thì dẫn con em đi xin kẹo hoặc ở nhà tỉa quả bí ngô thành hình mặt người cười, người Mỹ gọi là Jack-O’Lantern. Và hầu hết những người trên 45 tuổi thì ở nhà để phát kẹo khi trẻ con gõ cửa đến xin.
Hóa Lộ Quỉ là lễ được nhiều người trang hoàng và ăn mừng lớn thứ nhì trong các lễ hội mùa đông ở Mỹ. Người Mỹ tiêu tiền khá nhiều và trung bình trong những năm trở lại đây, các nhà bán lẻ đã thu về tổng cộng trên 40 triệu đô la cho toàn mùa lễ này.
Có những trường hợp, vai trò của lễ hội là để vui chơi, kỷ niệm các sự kiện, và trong những trường hợp khác, lễ hội mang tính thiêng liêng. Dù mục tiêu của lễ hội là gì thì nó cũng là một khoảng thời gian đầy ắp các hoạt động làm thay đổi đời sống thường ngày của cả một cộng đồng.
Theo Cinet
