Năm 2002 một người giàu đã chi 180.000 nhân dân tệ (khoảng 28.000 USD) chỉ để mua 20g trà Đại Hồng Bào huyền thoại này. Ngay cả trong một nền văn hóa đề cao uống trà như một dạng nghệ thuật trong khoảng 1.500 năm thì giá mua đó cũng gây ngạc nhiên.
Đại Hồng Bào gốc không chỉ có giá tính theo trọng lượng vàng mà hơn 30 lần trọng lượng của nó tính theo giá vàng, tức là gần 1.400 USD cho 1 gram, hoặc là trên 10.000 USD một ấm trà. Đây là thứ trà đắt nhất thế giới.
“Nó trông như người ăn mày nhưng đáng giá như hoàng đế và có trái tim Đức Phật,” Xiao Hui, một người chế biến trà ở Vũ Di Sơn, một thị trấn mù sương bên sông thuộc tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc, nói.
Bà đưa tôi xem các lá trà Đại Hồng Bào màu đen, quấn rối nhau, có vẻ chưa chế biến xong từ vườn gia đình bà ở Vũ Di Sơn. Bà và gia đình là những người sản xuất trà gia truyền, mùa xuân nào cũng lên núi thu lượm các búp thần trà (Lu Yu).
Địa hình đá vôi của Vũ Di Sơn vốn nổi tiếng về trà qua nhiều thế kỷ. Nước mưa chảy dọc theo các hẻm và giữa các đỉnh núi đá vôi, gây ngập tràn các con ngòi hẹp vùng núi và đổ ào qua thác, có nhiều khoáng chất làm tăng hương vị cho trà. Ngày nay mọi cửa hàng trà ở Vũ Di Sơn đều có một bàn nếm trà theo nghi thức trà Kung Fu (của Trung Quốc gần giống nhất với nghi thức trà đạo của Nhật) và các kệ chứa đầy các chủng loại lá trà.
Vũ Di Sơn, một thị trấn mù sương bên sông thuộc tỉnh Phúc Kiến, (Ảnh: Hamish Symington/Wikipedia)
Khi tới Vũ Di Sơn tôi ngạc nhiên phát hiện là trà Đại Hồng Bào lại không khó mua. Mặc dù loại trà cổ đã ướp lâu có thể có giá cực kỳ cao nhưng loại Đại Hồng Bào chất lượng phải chăng có thể chỉ khoảng 100 USD/kg ở Vũ Di Sơn. Nhưng trà Đại Hồng Bào thứ thiệt là được lấy từ một nhóm cây mẹ. Và chính những cây thủy tổ này là những cây sản sinh ra thứ trà hiếm hoi và được săn tìm.
“Trà Đại Hồng Bào chính hiệu là rất đắt vì các cây trà gốc tích còn tồn tại rất ít,” Xiangning Wu, nhà sành trà ở địa phương, giải thích. “Và những trà cổ xưa là rất giá trị, gần như vô giá.” Trong thực tế cũng rất hãn hữu có các nhà môi giới đi chu du thế giới hiếm hoi của những nhà siêu giàu thu gom trà để kết mối những người cần bán với những người muốn mua.
Nhưng không phải chỉ có người Trung Quốc đánh giá cao trà Đại Hồng Bào. Năm 1849 nhà thực vật học Anh Robert Fortune đã đến vùng núi Vũ Di Sơn trong một chuyến đi bí mật, nó là một phần của việc do thám nông công nghiệp mà công ty thuộc địa Đông Ấn Độ có thế mạnh thực hiện.
Khi đó người Anh, cũng như ngày nay, luôn ám ảnh vì trà, và Trung Quốc (cũng là nơi mà người Anh mua tơ lụa và đồ sứ) là nơi duy nhất có thể mua trà. Nhưng Anh quốc không cho rằng Trung Quốc muốn vậy và sẽ tạo ra thâm hụt mậu dịch lớn. Cách đương nhiên để giải quyết sự cân bằng thương mại là làm điều mà Công ty Đông Ấn Độ đã làm với các loại cây khác có giá trị, nghĩa là ăn cắp hạt giống (hoặc tốt hơn nữa là cắt cây) và trồng nó ở nơi khác. Nếu Anh có thể sản xuất trà của mình tại Ấn Độ thì sẽ bớt lệ thuộc vào Trung Quốc.
Nhưng Anh đã không làm được. Những hạt giống trà trước đó lấy được ở Quảng Đông không mọc thành cây và giống trà của Ấn Độ (khác với cây trà của Trung Quốc) không có hương vị mong muốn.
Tác giả nói trà Đại Hồng Bào lại không khó mua ở Vũ Di Sơn. (Ảnh: Kevin Zen/Getty)
Thế là ông Fortune vào cuộc với mục đích tìm trà tốt nhất của Trung Quốc (Đại Hồng Bào) và học cách trồng nó. Và vì gần khắp Trung Quốc là đóng cửa với người nước ngoài, sẽ tử hình nếu vi phạm, nên việc trá hình là cần thiết. Fortune đã thuê một đầy tớ, cắt tóc mình, gắn vào một đuôi xam và lên tàu đi Vũ Di Sơn tìm Đại Hồng Bào.
Cũng như ngày nay, các vườn trà bám vòng trên sườn núi, tập trung vào những hẻm chật hẹp và treo leo trên các sườn núi dốc nhất. Như ngày nay, một vài bụi trà quý vắt vẻo trên thềm cao bó gạch của vách đá vôi cao chóng mặt trên đó có khắc 3 chữ Trung Quốc màu đỏ “Đại Hồng Bào”. Đại Hồng Bào là áo choàng đỏ mà một hoàng đế thần thoại nào đó đã tặng để tri ân cho việc chữa khỏi bệnh một cách kỳ diệu.
Fortune sống trong ngôi chùa Tianxin Yongle phía dưới vùng Đại Hồng Bào, và qua trao đổi cho vui câu chuyện (như là có phải loài khỉ hái búp trà hay không hoặc có phải gái đồng trinh pha trà mới ngon) nhà thực vật học đã có được hạt giống, cây giống và bí quyết trồng trà. Khi tới được Ấn Độ những hạt giống này, lai tạo với giống trà bản xứ Ấn Độ, đã tạo nên sự khởi đầu của một ngành công nghiệp mà nay đáng giá hàng tỷ đô la một năm.
Hoặc như Zhe Dao, sư thầy chùa Tianxin Yongle, nói với tôi “Ở thế kỷ 19, một người tìm giống trà đã tới và mang hạt giống đi. Nhưng người đó không biết chế biến trà nên cần các sư phụ trà để dạy bảo.
Chùa Tianxin Yongle được thành lập năm 827 SCN. Năm 1958, ở thời đại Mao, các sư bị đuổi ra khỏi chùa và họ đã mang theo bí quyết làm trà. Khi Zhe từ thành phố cổ Suzhou tới đây năm 1990, chùa vẻn vẹn chỉ còn là nhà ở của các nông dân.
Vũ Di Sơn nổi tiếng về trà trong nhiều thế kỷ (Ảnh: 老过/Wikipedia)
“Thời ấy chỉ có một mình tôi,” Zhe giải thích. “Nay tôi đã có rất nhiều môn đồ và 5-6 năm trước, chúng tôi đã bắt đầu sản xuất trà.”
“Những cây cổ thụ Đại Hồng Bào nằm trên đất của chùa nhưng Zhe giành quyền quản lý cho nhà nước. Việc sản xuất bị kiểm soát chặt chẽ (một vài trăm gam thu hoạch được hàng năm từ những cây này là của nhà nước) và cho tới gần đây, những cây này liên tục có lính gác.
Tôi đi bộ qua vườn trồng rau của chùa, đi lên và dọc theo lối mòn trên núi chật hẹp và quanh co tới các cây cổ thụ Đại Hồng Bào.
Các cây trông tàn tạ và khẳng khiu. Tuổi ước đoán của cây có sai số lớn, mặc dù theo Fortune là 350 năm. Khó mà tưởng tượng được những bụi cây xơ xác lại có thể phát triển rộ.
Có vẻ như không thể. Vào mồng 1 tháng 5, ngay sau ngày thu hoạch trà bắt đầu, người ta sẽ trải thảm đỏ để bắt chước tặng phẩm của hoàng đế. Các phụ nữ đẹp mặc quần áo cổ truyền sẽ đi lên theo các bậc thang bám rêu và cử hành các nghi thức.
Nhưng sẽ không có việc hái trà. Những bụi cây quý giá và lâu đời này (lần hái trà cuối cùng vào năm 2005) chắc rằng không bao giờ tạo ra trà nữa. Có nghĩa là một vài gam mà các người thu gom đang âu yếm gìn giữ, hàng năm làm khô chúng để tăng hương vị, sẽ tăng giá trị hơn trước đây nhiều. Có lẽ sẽ tới lúc đắt như kim cương.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Travel
THEODORA SUTCLIFFE
